Seksuele ontwikkeling

In de puberteit worden jongens en meiden vruchtbaar. Meisjes worden ongesteld en jongens krijgen hun eerste zaadlozing. Ze worden vaak voor het eerst verliefd en doen soms seksuele ervaringen op. Hoe en wanneer praat je met je puber over seks? En over wensen en grenzen aangeven?

Pubers en relaties

Tussen 12 en 15 jaar zijn de meeste jongens en meisjes wel eens verliefd geweest. Ze ontdekken of ze op jongens, meisjes of allebei vallen. Sommigen weten dit meteen. Soms ontdekken ze dit later. Tussen 15 en 18 jaar krijgen sommige jongeren voor het eerst een vaste relatie. Anderen houden er losse contacten op na. Ze weten nu (meestal) duidelijker welke seksuele voorkeur ze hebben. Een deel van de jongeren gebruikt online media voor het krijgen van een relatie of seks. Vooral de eerste stappen in verkering en relaties zetten jongeren makkelijker via chat. Bijvoorbeeld iemand laten merken dat je hem of haar leuk vindt. De volgende stap, zoals iemand beter leren kennen, gaat meestal via persoonlijk contact.

Ervaring met seks

Jongeren doen stap voor stap meer seksuele ervaring op: ze gaan verder dan alleen zoenen en strelen. Rond 15 jaar heeft de helft van de jongeren al eens getongzoend. En rond 17 jaar heeft de helft van de jongeren ervaring met vingeren of aftrekken. Tegen 18 jaar heeft de helft van de jongeren orale seks gehad. De helft van de jongeren van 18 jaar heeft ervaring met geslachtsgemeenschap. De andere helft van de jongeren heeft op deze leeftijden nog geen ervaring. Zowel jongens als meisjes doen op deze leeftijd aan zelfbevrediging (masturbatie). Op deze manier leren ze hun eigen lichaam kennen en leren ze wat ze wel en niet prettig vinden. Masturbatie kan ook een vorm van ontspanning zijn. Als je je kind seksuele voorlichting geeft, praat dan ook over masturbatie.

Onzeker over lichaam

Meisjes blijken minder tevreden over hun lichaam dan jongens. De onzekerheid over het lichaam speelt ook tijdens seks. Meisjes voelen zich dan vaker onzeker over hoe ze er bloot uit zien. Jongens kunnen het gevoel hebben dat ze moeten presteren; ze vinden het belangrijk om 'goed' te zijn in seks. Meisjes komen minder vaak klaar, zo heeft een van de vijf meisjes (bijna) nooit een orgasme en heeft een op de tien meisjes dit maar soms. Ruim een kwart van de meisjes heeft pijn bij het vrijen.

Hoe praten over seks?

Samen praten over seks is belangrijk. Ook pubers zien hun ouders nog als voorbeeld. Hoe ouder kinderen worden, hoe lastiger ze het vaak vinden om vragen te stellen over seksualiteit. Als ouder kun je daar zelf ook moeite mee hebben. De meeste meningsverschillen gaan over dat ouders hun kinderen te jong vinden om seksueel actief te zijn. Of ze zijn het niet eens met hun partnerkeuze. Bedenk dat jij in een andere tijd bent opgegroeid. De gevoelens en opvattingen van je kind kunnen en mogen anders zijn. Dit betekent niet dat je alles goed moet vinden. Tips voor een gesprek over liefde en seks:

• Begin een luchtig gesprek tijdens het koken of in de auto. Soms praat het makkelijker als je elkaar niet aankijkt.
• Als je een antwoord niet weet, zoek het dan op en kom er later op terug.
• Wanneer jongeren beginnen met zoenen en vrijen, is het belangrijk dat ze dit alleen doen als ze het zelf willen, als de ander het ook wil en het voor beiden fijn is.
• Kinderen moeten leren dat ze altijd nee mogen zeggen als ze geen zin hebben in zoenen of vrijen, ook als ze net nog ja hebben gezegd. En dat ze altijd de grenzen van anderen moeten accepteren.
• Leer je kind dat je bij geslachtsgemeenschap altijd een condoom moet gebruiken omdat je anders een soa kunt krijgen. En een meisje liefst ook de pil, zodat de kans nog kleiner is om zwanger te raken.
• Weet je niet hoe je een gesprek over seks kunt beginnen? Leg een boek of folder neer in huis. Of kijk samen eens op Seksualiteit.nl van Rutgers.
• Vertel je kind dat het kan kijken op een betrouwbare site zoals Sense. Daar staan allerlei weetjes en tips en je kind kan er vragen stellen.

LOVE-regels bij praten over seks

Bij het praten over seks is het handig om de vier LOVE-regels te gebruiken. Deze vier regels zijn makkelijk om te onthouden: de eerste letters van deze regels vormen samen het woord LOVE.

• Let op je kind: zorg dat je weet waar je kind mee bezig is. Offline én online.
• Open communicatie: als je open vragen stelt, nodig je je kind uit om iets te vertellen. Sta ook open voor wat je kind zelf aan jou vertelt.
• Voorbeeld geven: wees zelf het voorbeeld. Zorg dat je kind zich kan spiegelen aan ouders die liefdevol en met warmte met elkaar omgaan. De kans is groot dat hij of zij die houding overneemt.
• Er zijn voor je kind: het is belangrijk dat je kind altijd bij jou terecht kan als er iets is.

Wensen en grenzen leren aangeven

Als ouder speel je een belangrijke rol in het seksueel weerbaar maken van je kind. Pubers die weten wat ze wel en niet willen op seksueel gebied staan sterker in hun schoenen. Ze kunnen beter hun wensen en grenzen aangeven en laten zich minder snel onder druk zetten om verder te gaan dan ze eigenlijk willen. Praat samen ook over grenzen en seksueel grensoverschrijdend gedrag. Jongeren voelen zich meer verantwoordelijk voor hun gedrag als ze daar vooraf over hebben nagedacht. Moedig je kind aan om na te denken over wat hij of zij wel en niet wil. En ook over de gevolgen van de keuzes die ze maken. Bijvoorbeeld: wat kan er gebeuren als je onveilig vrijt en wie is verantwoordelijk voor voorbehoedsmiddelen?

• Vertel je kind dat je altijd bij de ander moet checken wat deze wel en niet wil en wel en niet fijn vindt. Als iemand niet duidelijk ja zegt is het altijd een nee en mag je niet verder gaan.
• Laat je kind weten dat als iemand over de grens van je kind heen gaat dit nooit zijn of haar schuld is. Je kind mag dit altijd aan je vertellen.
• Help bij het aangeven van wensen en grenzen: bijvoorbeeld door te praten over veilig en onveilig vrijen en hoe je wensen en grenzen kunt aangeven.
• Let op signalen van grensoverschrijdend gedrag. Veel jongeren flirten, versieren, worden verliefd en proberen dingen uit. Soms gaan zij hierbij over een grens; let daar op.
• Praat ook met je kind over seks op internet.
• Op Seksualiteit.nl leest je kind meer over het aangeven van wensen en grenzen.

Meer over seksuele opvoeding van pubers

• Seksueleopvoeding.info -  informatie over kinderen van 12-15  jaar op deze website van Rutgers. Je kunt er ook de brochure ‘Relationele en seksuele ontwikkeling 12-15 jaar’ downloaden.
• Pubers kunnen op Sense.info betrouwbare informatie vinden over seks.